Baza Danych Wartości Regionalnych Architektury

     Malowniczość terenów północno-wschodniej Polski, położenie w funkcjonalnej strefie "Zielone Płuca Polski", bogactwo przyrody: fauny i flory, coraz ciekawsza oferta parków narodowych i krajobrazowych powodują, że wzrasta zainteresowanie turystyczne tymi terenami. Owocuje to: wczasami agroturystycznymi, powstawaniem domów letnich, a także osiedlaniem się tu ludzi, którzy łakną czystego i pięknego środowiska.

     Baza Danych powstała aby zaprezentować i spopularyzować wiedzę o zróżnicowaniach architektury wsi występujących w regionie północno-wschodnim Polski. Region to wielokulturowy, niezwykle ciekawy i różnorodny, świadczą o tym występujące w krajobrazie wieże kościołów, cerkwi, zborów, meczetów. Zamieszkują go potomkowie Tatarów, Starowierów, Rusinów, Mazowszan, Litwinów. Ich dziedzictwo kulturowe przetrwało w różnym stanie i dotyczy różnych jego przejawów.
     Ludność pochodzenia litewskiego, zamieszkująca podregion Północno-Wschodnie Pojezierza, może pochwalić się swoim muzeum i szkołami w Puńsku, językiem używanym w codziennych kontaktach - słyszanym zarówno w sklepie, szkole, jak i w kościele. Przetrwało rękodzieło ludowe, jednak w terenie niełatwo jest znaleźć obiekty architektoniczne świadczące o odrębności regionalnej.
     Z kolei łatwo je znaleźć w podregionie Podlasie Wschodnie, gdzie zamieszkuje ludność pochodzenia białoruskiego. Odrębność architektury, wyraża się najdobitniej w bogactwie specyficznego, "wycinankowego" detalu zdobniczego. Kultywuje się tu rękodzieło ludowe, odbywają się festiwale muzyki, funkcjonują szkoły i słychać język białoruski.
     Podlasie Zachodnie, to kraina dawnych przysiółków drobnoszlacheckich i dworków. Zachowane są w bardzo różnym stanie. Te najcennniejsze, znalazły się w Muzeum Wsi i Rolnictwa im. Kluka w Ciechanowcu. Jednak ciągle ogromna jest liczba drewnianych domów i chałup dworkowych występujących na miejscu. Wprawdzie coraz mniej jest autentycznego detalu zdobniczego, jednak jest on dobrze zinwentaryzowany i dlatego w miarę łatwy do odtworzenia.
     Na fali "powrotów do źródeł" wróci zapewne zainteresowanie językiem i kulturą Kurpiów. Życzyłby sobie tego na pewno Adam Chętnik - założyciel Skansenu Kurpiowskiego w Nowogrodzie. Rozwój skansenu, coroczne imprezy, zachowane na miejscu domy świadczące o bogactwie i niezwykłej staranności kurpiowskich cieśli i budarzy dają szansę na przetrwanie odmienności i tego podregionu.
     Starą, drewnianą zabudowę Mazur, na miejscu można dzisiaj spotkać wyłącznie sporadycznie. Wymiana zabudowy drewnianej na murowaną dokonała się tu prawie w całości w ostatniej ćwierci XIX wieku. Jednak także w zabudowie z kamienia, murowanej z czerwonej cegły, niekiedy tynkowanej, można wyróżnić pewną specyfikę. Przetrwały niektóre drewniane formy i detale, na przykład drewniane ganki dostawiane do murowanych domów. Obecnie następuje powrót do stosowania drewnianego detalu w zdobnictwie nowych domów.

     Przy konstruowaniu poszczególnych elementów niniejszej bazy wykorzystano wiele materiałów. Poniżej wymienione zostaną niektóre z nich:

• Chowaniec M., 1986: Zarys teorii i zasad kształtowania osiedli i terenów wiejskich. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków;
• Kopaliński W., 1989: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa;
• Krajewski K., 1974: Mała Encyklopedia Architektury i Wnętrz. Ossolineum, Wrocław;
• Słownik Języka Polskiego, T. 1-3, 1979, PWN, Warszawa;
• Tajchman J., 1993: Słownik Terminologiczny Architektury. Stolarka okienna. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa;
• Tłoczek I.F., 1973: Budownictwo Ludowe Białostocczyzny.(maszynopis);
• Tłoczek I.F., 1980: Polskie Budownictwo Drewniane. Ossolineum, Wrocław;
• Żarnowiecka, J.C.: 1990, Możliwości i uwarunkowania wykorzystania tradycji regionalnych w kształtowaniu współczesnej zabudowy zagrodowej - na przykładzie regionu północno-wschodniego. (maszynopis rozprawy doktorskiej) Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa;
• oraz inne materiały własne autorki.